Sierpień polski w XX wieku

źródło: Muzeum Wojska Polskiego/East News

„Wymarsz Pierwszej Kompanii Kadrowej z Oleandrów w Krakowie dnia 6 sierpnia 1914 r.” – obraz Jerzego Kossaka z 1934 r.

autor zdjęcia: Zbigniew Trybek

źródło: PAP

31 sierpnia 1980 r. w hali BHP Stoczni Gdańskiej Mieczysław Jagielski z ramienia rządu i Lech Wałęsa w imieniu komitetu strajkowego podpisali jedno z tzw. porozumień sierpniowych

W polskim kalendarzu nie ma miesięcy, które nie dźwigałyby brzemienia historii. I jest to na ogół brzemię rocznic bolesnych: martyrologia września czy dramaty grudnia to istotna część naszego dziedzictwa. Na tym tle polski sierpień wyróżnia się niezwykłym splotem wielkich cierpień i wielkich nadziei.

„Podzwonne sierpnie" – pisał w wierszu poświęconym tytułowemu miesiącowi Stanisław Grochowiak. W tej metaforze mieści się i świadomość końca, i zapowiedź zmiany, i potrzeba upamiętnienia. Takie też były polskie sierpnie w XX wieku: nieraz zwiastowały nieubłagany koniec jakiejś epoki, a zarazem zapowiadały następną. Jedne z nich odcisnęły się głęboko w pamięci zbiorowej, inne pozostawiły ślady mniej wyraźne i niejednoznaczne. Warto niektórymi z tych śladów podążyć.

Kiedy zaczęła się I wojna światowa?

Jak podają encyklopedie, pierwszy światowy konflikt minionego stulecia, na Zachodzie nazywany Wielką Wojną, rozpoczął się 28 lipca 1914 r., gdy Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Serbii. Propozycji formułowanych przez historyków w tej kwestii jest jednak więcej. Zdaniem badaczy koncentrujących się na dziejach Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Włodzimierza Borodzieja i Macieja Górnego, autorów pracy „Nasza wojna", jego początków należy szukać wcześniej, w wojnach bałkańskich z 1912 i 1913 r. A skoro data nie jest oczywista, a Wielka Wojna jest także „nasza", wolno spytać, kiedy rozpoczęła się dla Polaków. Czy w dniu, w którym poddani trzech zaborców wyruszyli na front w mundurach obcych armii? Z perspektywy polskich aspiracji, późniejszych ocen i skutków tej wojny, a wreszcie utrwalonego po 1918 r. mitu...